Geçen yazımda, Rusçada fiilleri çalışmak için genel ve TORFL Temel ve Orta seviye için önerilerde bulunmuştum. Bugün de daha sonraki aşamalar için önerilerde bulunacağım.
TORFL Seviye – 1 (ТРКИ – 1)’de Fiiller
Bu seviyede artık tamamlamamış – tamamlanmış fiiller ve fiil çekimleri ile ilgili rahatlamaya başlamış olmanız gerekiyor. Eğer hala temel konularda zorlanıyorsanız bu aşamanın konusu olan fiil sıfatları, fiil zarfları, etken edilgen (aktif pasif) kullanımlarda çok zorlanabilirsiniz. Tek tek karşınıza çıkan her fiile hakim olmanız şart değil, ama temel kavramların yerleşmiş olması çok önemli.
Bu seviyede, fiillerle ilgili yeni konular, hareket fiilleri ve etken edilgen fiillerdir. Ayrıca, yavaş yavaş hangi fiillerle hangi edat ve isim çekimlerinin (padej, падеж) kullanıldığını öğrenmeye başlamanız gerekir.
Bu seviyedeki fiil konuları için, maalesef, hareket fiilleri hariç, derli toplu bir egzersiz kitabı bulamadım. Kendi egzersizlerimi kendim yaratmaya başladım. Ayrıca da kursun ve öğretmenin verdiği egzersizleri kullandım. Hareket fiilleri kitaplarıyla ilgili başka bir yazı yazacağım. Ama bunlar için de ayrı bir kitap çok şart değil.
Etken ve edilgen fiillerde, çekimleri çalışmak için kendi tablolarınızı ve şemalarınızı çizin. Ardından da egzersiz için, etken cümleleri edilgen cümlelere çevirin.
Hareket fiillerinde bu aşamada işin içine yeni fiiller ve önekler giriyor. Gene bunlarla ilgili bol bol şemalar çizin. Öneklerle birlikte bunların birlikte kullanıldığı edatlara dikkat edin. İçinde bunların kullanıldığı güzel cümleleri ezberleyin. Bu konuda Rusya’ya Doğru kitabının tablo ve şemaları çok iyi.
Hangi fiille hangi edat ve isim çekimlerinin (padej, падеж) kullanıldığı ile ilgili çalışmak biraz daha zor. Bu konuda, maalesef, Türkçe bir kaynak kitaba rastlamadım. İngilizce olarak da ‘750 Russian Verbs and Their Uses’ var. Bu kitabın yazarı, Issa R. Zauber. John Wiley and Sons, Inc. tarafından 1997’de ABD’de basılmış. Bunu da Amazon’dan aldım. Bu kitapta fiil çekimleri yok. Fiillerin hangi edat ve isim çekimleri (padej, падеж) ile kullanıldığını gösteriyor ve örnekler veriyor. Eğer İngilizce bilmiyorsanız bile kullanmak mümkün olabilir. İsim çekimlerine karşılık gelen kısaltmaları, bildikleriniz sayesinde çözebilirsiniz; anlamları tam anlamasanız bile örnekler iyi ve çok miktarda. Bu kitabı kullanamıyorsanız, o da çok kötü değil. Kendi karşılaştığınız kullanımları ayrı bir yere kaydetme alışkanlığı edinin. Doğru kullanımların ne olduğunu bulmak iyi, ama daha zoru bunları akılda tutmak. Onun için de sık sık tekrar etmek gerekiyor.
Bu aşamadan itibaren sadece fiillerle ilgili değil, her konuda okuma parçalarını çalışmak, çok önemli bir çalışma aracı haline geliyor. Daha önce etkin okuma ile ilgili önerilerde bulunmuştum. Bu önerilerden biri de metni anladıktan sonra, bir kez de dilbilgisi kullanımlarına odaklanarak çalışmaktı. Fiilleri çalışmak için de çok iyi bir yöntemdir. Okuma parçalarındaki fiil kullanımlarını, tamamlanmış – tamamlanmamışlara, edat ve isim çekimlerine (padej, падеж), etken ve edilgenlere, hareket fiillerine dikkat ederek bir kez daha çalışın.
TORFL Seviye – 2 (ТРКИ – 2) ve Sonrasında Fiiller
Bu aşamadan itibaren fiillerle ilgili en önemli konu önekler. Fiil köklerinden öneklerle türetilen farklı fiiller var ve bunları öğrenmek, anlamak, kullanacak kadar bunlara hakim olmak çok zor. Benim hala debelendiğim bir konu.
Bu konuda, maalesef, herhangi bir dilde başvuru kaynağına rastlamadım. Kursun bize sağladığı açıklama ve egzersiz içeren fotokopiler çok iyi. Onun dışında da farklı kitaplarda, konu anlatımları içinde farklı fiiller geçiyor. Her yeni fiille karşılaştıkça, bunu ayrı bir yere yazmak çok önemli. Bunların çok yaygın olmayanları ortalama sözlüklerde geçmiyor. Bu da ayrı bir zorluk. Ayrıca öneklerin getirdiği anlamlarda çok ince nüanslar olabiliyor.
Bu konuyu çalışırken hem tüme varım, hem de tümden gelim yapmak gerekiyor. Şöyle ki, önekler her kök için aynı olmasa da genellikle belli bir kalıbı gösteriyor. Mesela, до- ön eki, eylemin belli bir şeye, yere, vb. kadar yapıldığını gösteriyor. Bu kalıplar da her zaman olmasa da hareket fiillerindeki kullanımına benzer oluyor. Bir öneklerin farklı köklerle kullanımını çalışmak gerekiyor, bir de köklerin farklı öneklerle kullanımın çalışmak gerekiyor. Ayrıca, her yeni fiilde anlamını bir yerlerde aramaya başlamadan önce kök ve öneke bakarak, geçtiği cümledeki kullanımını göz önüne alarak tahmin etmeye çalışmak lazım. Bu konuda, okumak en iyi çalışma yöntemi. Öneklere dikkat ederek okuyun, okuyun, okuyun…
Sonuç Olarak…
Rusçada fiiller zordur, çok çalışmak gerekir. Ayrıca, ne kadar ilerlerseniz ilerleyin zaman zaman geri dönüş yapıp, en baştaki kavramları tekrar etmeniz gerekecek. Ama gene de gözünüz korkmasın. Hiç öğrenemeyecekmişsiniz gibi gelen konular bile zamanla öğreniliyor. Sabırla çalışmaya devam edin.
Fotoğraf: Aslıhan
Yayın Tarihi: 26.Kasım.2010, Cuma
